هیچ کس آمار دقیقی از شمار بیکاران در ایران ندارد؛ اما دولت مدعی است نرخ بیکاری در ایران 14 درصد است و تنها 3.5 میلیون نفر در ایران بیکار هستند. همچنین رئیس دولت اعلام کرده در سال 89 یک میلیون و 600 هزارفرصت شغلی ایجاد کرده و امسال 2.5میلیون فرصت شغلی فراهم خواهد آورد. آماری که از سوی نمایندگان مجلس و کارشناسان اقتصادی پذیرفته نشد تا رئیس دولت آنان را متهم به «گذاشتن چوب لای چرخ» برنامه های اشتغال زایی دولت کند.
این اتهام زنی و فرافکنی در شرایطی صورت می گیرد که بعد از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها که رئیس دولت از آن به عنوان جراحی اقتصادی ایران یاد کرد، بحران در واحد های صنعتی و تولیدی ایران شدت گرفت. رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس در همین خصوص اعلام کرد: «اجرای نادرست هدفمندی یارانهها در بخش حمایت از صنایع، موجب تعطیلی بسیاری از کارخانهها شده است.»
یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز اجرای نادرست هدفمندی یارانه ها را موجب تعطیلی هفتاد درصد ظرفیت تولید کشور عنوان کرد و گفت: «هم اکنون بسياري از کارخانه هاي کشور با ظرفيت 30 درصد کار مي کنند، توليد 30 درصدي به اين معني است که 70 درصد از فرصت هاي بالقوه ايجاد اشتغال فعال نيست.»
داریوش قنبری از نمایندگان فراکسیون اقلیت مجلس هم در گفت و گویی با پایگاه خبری خبر آنلاین گفته است، مشاغل از دست رفته در سال 89 بیشتر از مشاغل ایجاد شده توسط دولت است. به گفته او، در سال گذشته 200 هزار فرصت شغلی کشور از بین رفته است. آماری که به نظر می رسد چندان دور از واقعیت نباشد. چرا که تنها به گواه اخبار کارگری انتشار یافته در پایگاه های خبری داخلی بیش از 37 هزار نیروی کار در سال 89 شغل خود را از دست داده اند. این در حالی است که این پایگاه های خبری تنها به اخباری که از سوی نهاد های رسمی اعلام شده استناد کرده اند.
سال جهاد اقتصادی و بحران ملی
رهبر جمهوری اسلامی در پیام نوروزی خود سال 1390 را سال «جهاد اقتصادی» نامگذاری کرد و از تمامی دستگاه های اجرایی خواست تا در راه شکوفایی اقتصادی تلاش کنند. اما آن گونه که شاخص های اقتصادی گزارش می دهند اقتصاد ایران در شرایطی نامساعد به سر می برد. بسیاری از صنایع تولیدی و صنعتی ایران در آستانه ورشکستگی و تعطیلی قرار دارند. به گونه ای که رئیس مجمع تشیخص مصلحت نظام در دیدار با گروهی از مردم خراسان از بحران در صنایع غذایی،نساجی و کشاورزی ابراز نگرانی کرد و گفت: حداقل 50 درصد صنایع غذایی و کشاورزی کشور تعطیل شده یا در آستانه تعطیلی قرار دارند.
تنها در پنج ماه گذشته بیش از یکصد اعتراض کوچک و بزرگ در واحدهای تولیدی و صنعتی ایران گزارش شده است. به گواه اخبار و گزارش های منتشر شده در پایگاه های اینترنتی فعالان کارگری ایران از فروردین ماه سال جاری تا روزهای پایانی مرداد ماه 122 اعتراض کارگری در ایران به ثبت رسیده است. برخی از این اعتراض ها در محل کار یا اداره کار و فرمانداری منطقه بوده و برخی نیز به پایتخت و مجلس و نهاد ریاست جمهوری کشیده شده است. همچنین برخی از این اعتراض ها کوتاه مدت و ساعتی بوده و برخی نیز دامنه دار و بلند مدت گزارش شده اند. این در حالی است که بسیاری از کارگاه های تولیدی کوچک و یا دورافتاده علیرغم معترض بودن به وضعیت خود امکان بروز نارضایتی را نیافته اند. به گونه ای که در بخش آجرپزی، 10 واحد آجرپزی در اصفهان، 40 واحد آجرپزی در رشتخوار، 13کارگاه آجرپزی در ارومیه و 400 کوره آجرپزی در شبستر تعطیل شده و به گفته دست اندرکاران این صنعت بیش از 60 هزار نفر به جمعیت بیکار کشور افزوده شده است.
صنعت کفش سازی، فرش بافی و عروسک سازی و صنایع دستی هم از دیگر مشاغلی هستند که وضعیت آنها در آمارها گزارش نشده است. اما رئیس اتحادیه کفش دوزان تبریز به خبرگزاری ها گفته است که 70 درصد کارگاه های کفش دوزی در تبریز نیمه فعال و یا تعطیل هستند. او تعداد واحدهای قطعی تعطیل شده را 40 درصد عنوان کرده که این وضعیت موجب بیکاری بیش از دو هزار نفر در تبریز شده است.
با این حال و بدون در نظر گرفتن واحد های تولیدی کوچک، در پنج ماهه نخست سال جاری 101 واحد صنعتی و تولیدی در ایران بحرانی اعلام شده که از این تعداد 40 واحد به صورت رسمی اعلام ورشستگی و تعطیلی کرده اند. همچنین 51 واحد نیز دارای بحران شدید و ناتوان از پرداخت حقوق معوقه کارگران خود گزارش شده است. مجموع حقوق معوقه این کارگران از واحدهای تولیدی و صنعتی ایران به 33.5 سال می رسد. برخی از کارگران این واحدها بیش از دو سال است که حقوق و مزایای خود را دریافت نکرده اند.
کام تلخ قندی ها
پانزده واحد فعال در صنایع قند، غذایی و لبنی از ابتدای سال اعلام تعطیلی کرده و 4 هزار و 197 نفر از جمعیت شاغل ایران را برای دریافت بیمه بیکاری به نهادی مربوطه معرفی کرده و یا به جمعیت بیکاران افزوده اند. تعطیلی بزرگترین کارخانه تولید ماکارانی کشور تنها سه سال بعد از آغاز فعالیت به دلیل آن چه که افزایش قیمت تمام شده به دلیل افزایش قیمت حامل های انرژی و مواد اولیه اعلام شده، به تنهایی موجب بیکاری حداقل 550 کارگر شده است. علاوه بر این، کارخانه ساسان با وجود این که همچنان به تولید ادامه می دهد 600 نفر از کارکنان خود را اخراج کرده است. کارگران این شرکت امسال دوبار دست به تجمع در محل کارخانه زدند که با وعده مسئولان برای رسیدگی به وضعیتشان برسرکار بازگشتند. شرکت های گلپونه بهشهر و شهد کوهرنگ هم با اعلام تعطیلی 175 نفر را به جمعیت بیکار ایران افزودند.
دو شرکت بزرگ مواد غذایی مهرام و بهروز نیز اعلام کرده اند که در آستانه ورشستگی قرار دارند. مهرام 249 نفر از کارگران خود را اخراج کرد. بهروز هم با 1500 کارگر در آستانه ورشکستگی و تعطیلی کامل قرار دارد. شرکت شوکو پارس تبریز هم با اعلام تعطیلی 300 نفر به جمعیت بیکاران ایران افزوده است.
سه مجتمع گوشت نیز در شهرهای زیاران قزوین، مرودشت و شیراز اعلام تعطیلی کرده و در مجموع 240 نفر شغل خود را از دست دادند. کارگران این مجتمع ها از 8 تا 18 ماه حقوق طلب دارند. چهار واحد تولید قند در شهرهای آبکوه، ورامین، بردسیر و شازند هم فعالیت خود را متوقف کرده و 640 نفر کارگر این شرکت ها از دو تا 7 ماه معوقه حقوق طلبکارند. همچنین قند اهواز دو ماه است که توانایی پرداخت حقوق کارگران خود را ندارد. کارخانه های آرد قزلباش، آرد سنبل آباد، شیرخشک نوباوه و شیر شوشتر از دیگر واحدهایی هستند که به صورت رسمی اعلام تعطیلی و توقف تولید کرده و در مجموع 142 نفر شغل خود را از دست داده اند.
نساجی در حال افول
واردات بی رویه و ماشین های فرسوده در کنار هم صنعت نساجی ایران را زمینگیر کرده است. به گونه ای که تنها در 5 ماه گذشته 18 واحد تولیدی نساجی در شهرهای مختلف ایران شاهد اعتراض های کارگری بودند که چشمگیرترین آنها در قائم شهر از سوی کارگران نساجی قائم شهر رخ داد. از فروردین ماه امسال تا به امروز چهار شرکت نوپوش رشت، سبلان پارچه، زرجین بافت و تبد اعلام تعطیلی کرده و 3هزار و 180 کارگر این واحدها بیکار شده اند. تعطیلی کارخانه های فرش امپریال تبریز و فرش نیک سا هم در مجموع 150 نفر را به چرخه بیکاری کشور افزوده است. گونی بافی تبریز از دیگر شرکت های تعطیل شده در این بخش است که موجب بیکاری 80 نفر شده است.
علاوه بر این در 14 واحد دیگر 700 نفر نیروی کار به بهانه تعدیل کنار گذاشته شده اند. همچنین کارگران این واحدها در مجموع 120 ماه حقوق عقب افتاده دارند. کارگران نساجی خامنه با 47 ماه حقوق معوقه نزدیک به 4 سال است که به دنبال مطالبات خود هستند. سایر کارگران نیز از 17 تا دو ماه حقوق معوقه خود را دریافت نکرده اند.
شرکت پارس سیلون خرم آباد نیز پس از آن که چند سال با شرایط بحرانی به فعالیت خود ادامه داد امسال رسمن تعطیل شد و حداقل 500 نفر دیگر به جمعیت بیکار ایران افزود. کارگران این شرکت 7 ماه حقوق معوقه خود را دریافت نکرده اند.
چرخ ماشین سازی گیر کرد
تعطیلی پنج شرکت تولید قطعات صنعتی و ماشین آلات و اعلام بحران در 11 واحد دیگر نشان از وضعیت نابسامان قطعه سازان دارد. این در حالی است که رئیس انجمن قطعه سازان چند ماه قبل اعلام کرده بود که بسیاری از قطعه سازان توان پرداخت دستمزد کارگران را ندارند و به ناچار باید به تعطیلات بروند. این مقام کارگری افزایش هزینه برق و واردات قطعات تولیدی را عامل اصلی این وضعیت خوانده و اعلام کرده است؛ 500 نفر از کارگران این واحدها حداقل 600 میلیون تومان بابت حقوق و دستمزد ازکارفرمایان خود طلبکارند. همین مشکلات باعث شد تا شرکت های ایران کاسک،متک، اطلس تسمه و ابرایران 230 نفر را راهی بازار کار ایران کنند. 11 شرکت دیگر این گروه نیز از 4 تا 11 ماه حقوق عقب افتاده دارند و مجموع حقوق عقب افتاده آنها به 5 سال می رسد. شرکت هایی چون ایران رادیاتور، شوفاژکار، آونگان، ماشین سازی اراک، ماشین سازی عباسیان، کیان تایر و آرتاویل در پنج ماه گذشته شاهد اعتراض های کارگری در درون مجموعه و بیرون از مجموعه خود بوده اند.
سدسازان هم از ابتدای سال چند مرتبه اعتراض کارگران را به چشم دیده اند. تنها در سه پروژه: دارایان، ژاوه و مردا 150 کارگر از کار اخراج شده، و کارگران حداقل 4 ماه حقوق دریافت نکرده اند. همچنین کارگران پروژه سیکل ترکیبی پروهون نیز چهار ماه است که حقوق نگرفته اند. علاوه بر این شرکت سیمان ساوه 60 کارگر را اخراج کرد و بتون آسه نیز با اعلام تعطیلی 120 فرصت شغلی را از بین برد.
شرکت سیم لاکی خراسان و دو شرکت تولید تابلوهای برق صنعتی آریا صنعت و کنترل صنعت هم با اعلام تعطیلی در مجموع 170 نفر به جمعیت بیکاران ایران اضافه کرده اند. شرکت های پارس الکتریک و خیام الکتریک نیز در شرایط بحرانی قرار دارند و بیش از چهار ماه است که حقوق کارگران خود را پرداخت نکرده اند. شرکت نیرو رخش هم به عنوان یک شرکت پیمانکاری بیش از 9 ماه حقوق عقب افتاده دارد. کارگران این شرکت ها نیز در ماه های گذشته در چند مرحله برای دریافت مطالبات خود اعتراض کردند. اما بزرگترین اعتراض کارگری صنایع برقی و الکترونیکی از سوی کارگران صنایع مخابراتی شیراز در مقابل مجلس صورت گرفت. این کارگران 20 ماه حقوق معوقه دارند.
فولاد هایی که ذوب شدند
540 کارگر اخراجی و 53 ماه حقوق عقب افتاده کارنامه هشت واحد فولاد یا صنایع مرتبط به آن است که در ماه های گذشته شاهد اعتراض های کارگران خود بوده اند. بزرگترین اعتراض کارگری این صنعت در شرکت ریخته گری تراکتور سازی تبریز رخ داد که 800 کارگر این شرکت برای هشت روز متوالی با تجمع در محل کارخانه نسبت به وضعیت خود اعتراض کردند.
همچنین کارگران گل گهر سیر جان هم در اعتراض به اخراج خود برای چند روز متوالی به همراه اعضای خانواده در مقابل کارخانه تجمع کردند. این شرکت 90 نفر از کارگران خود را اخراج کرد.دو شرکت لوله سازی اهواز و رباط مخزن ساوه هم در مجموع 250 کارگر را اخراج کردند. کارگران لوله سازی اهواز برای دریافت مطالبات 9 ماه گذشته خود چند مرتبه دست به تجمع در محل کارخانه و مقابل نهادهای استانی زدند. فولاد میبد، فولاد سازان صفادشت و پروفیل ساوه هم از 10 تا هشت ماه حقوق به کارگران خود بدهکارند. شرکت ذوب فلز خرم آباد نیز با اعلام تعطیلی 200 کارگر خرم آبادی را به بیکاران این شهر افزود.
چینی های شکسته
پنج ماه گذشته برای تولید کنندگان لوازم خانگی هم تلخ بوده است. چرا که کارکنان شرکت آردل با وجود تمام تلاشهایشان شاهد توقیف اموال کارخانه به خاطر بدهی بانکی بودند تا 100 نفر کارگر بیکار شده برای دریافت مطالبات خود ناامید شوند. همچنین شرکت برفاب شهرکرد هم اعلام کرده است در آستانه ورشکستگی و بیکاری 1400 کارگر قرار دارد. کارگران این شرکت شش ماه است که حقوق نگرفته اند. کارگران شرکت سازمایه ، سینجر و آزمایش از دیگر معترضان کارگری صنعت لوازم خانگی بودند. کارگران این صنعت در مجموع 39 ماه حقوق معوقه دارند. همچنین 350 نفر از شاغلین این شرکت ها در سالجاری شغل خود را از دست داده و 1400 نفر هم در آستانه بیکاری قرار دارند.
تعطیلی چهار واحد تولید سرامیک و چینی در پنج ماه نخست سالجاری 1580 نفر از شاغلین این صنعت را هم به چرخه بیکاری کشور وارد کرد. شرکت های چینی هنگام، چینی البرز و چینی حمید به همراه تولیدی سجاد به دلیل افزایش هزینه های تولید فعالیت خود را متوقف کردند. همچنین شرکت برلیان هم شش ماه حقوق کارکنان خود را نپرداخته است. کارگران شرکت چینی البرز در اعتراض به مطالبات معوق خود در برابر نهاد ریاست جمهوری تجمع کردند. کارگران چینی حمید هم برای دریافت 20 ماه مطالبات معوق خود اقدام به برگزاری تجمع در شهر قم کردند.
دامنه اعتراضات کارگری به بخش های دیگر صنعت هم کشیده شده است از معدن طلای آق دره تا کشتی سازی صدرا و منطقه آزاد اروند و حتی کارگران شهرداری های اهواز و شوش. در معدن طلا و کارخانه آن در تکاب در مجموع 550 کارگر به بازار کار بازگشتند. این کارگران برای مطالبات خود چندین بار در برابر فرمانداری و اداره صنایع منطقه تجمع کردند. همچنین در مترو اهواز و شهرداری شوشتر 480 نفر از کار اخراج و حقوق هشت ماه آنان پرداخت نشده است.
در مجموع چهار هزار و 305 نفر در سایر بخش های صنعتی تولیدی ایران به جمع بیکاران اضافه شده اند. کارگران این بخش ها سه سال حقوق معوقه از واحدهای خود طلب دارند.
صنعت پتروشیمی هم در چند ماه اخیر شاهد حوادث تلخ انفجار، اخراج کارگران و اعتراض های کارگری بوده است. پتروشیمی بندر امام، پتروشیمی کرمانشاه، پتروشیمی تبریز و ماهشهر در پنج ماه گذشته اعتراض های کارگری دنباله داری را شاهد بوده اند. بنا به گفته فعالان صنعت پتروشیمی و پالایشگاه ها در ایران به دلیل سیاست های نادرست دولت در این بخش بیش از 50 هزار فرصت شغلی از دست رفته است.
رویاهای دوردست
بررسی خبرهای منتشر شده در پایگاه های خبری کارگری ایران حکایت از آن دارد که تنها در پنج ماه نخست سال جاری، روزانه 600 فرصت شغلی و در مجموع بیش از 90 هزار فرصت شغلی به صورت رسمی از بین رفته است. همچنین کارگران 122 واحد بحرانی گزارش شده،423 ماه حقوق معوقه از کارفرمایان خود طلبکارند. در چنین شرایطی رئیس دولت وعده داده است تا پایان امسال 2.5 میلیون فرصت شغلی فراهم آورد. وعده ای که به گفته داریوش قنبری نماینده مجلس نیازمند رشد اقتصادی 25 درصدی است و با رشد اقتصادی 1.5 درصد، دولت حتی نمی تواند به اندازه فرصت های شغلی از دست رفته نیز فرصت تازه فراهم آورد.
وضع بحرانی اقتصاد و اشتغال در ایران فعلا با کمک دلارهای نفتی، همچنان لاپوشانی می شود؛ اما این که چنین وضع نابسامانی تا به کی ادامه خواهد داشت، پرسشی است که بعید به نظر می رسد برای مشاهده ی پاسخ آن، زمان زیادی نیاز باشد.
**تلخ بود این گزارش تلخ…..
این نوشته را در جرس منتشر شده است.